Maria Wolna Sendorkowa
nauczyciel, bibliotekarz, działacz konspiracyjny Krakowskiego Związku Młodzieży Wiejskiej „Wici”.
22 stycznia 2003 r. w wieku 88 lat zmarła druhna Maria WOLNA z d. Kazanowicz, nauczycielka i bibliotekarka, przed wojną harcerka w 6 Krakowskiej Drużynie Harcerek – w 1939 r. drużynowa po próbie, w czasie wojny pracowniczka RGO i uczestniczka konspiracji PSL, członkini Kręgu Wędrowniczek po Zachodnim Stoku, od 1957 członkini niezależnej drużyny dawnych instruktorek „Kuźnia”, honorowa obywatelka Wrocławia i Jasła. Dorobek plastyczny po ojczymie artyście malarzu Ignacym Pinkasie przekazała miastu Jasłu, a ze swojej skromnej emerytury do końca życia wspomagała Fundusz im. S. Pigonia, przeznaczony na stypendia dla studentów z małych miejscowości. Została pochowana na cmentarzu Rakowickim
W latach 1940‑41 na terenie Krakowa skrzyknęła się grupa kobiet związanych z ruchem ludowym, która samorzutnie prowadziła samokształcenie w zakresie upolitycznienia, znajomości zagadnień gospodarstwa kobiecego na wsi, pisania przemawiania, organizacji zebrań itp. co przydało się w późniejszym okresie.
Ten zespół zorganizowała i prowadziła Helena Ściborowska-Mierzwina, członkini władz Krakowskiego Związku Młodzieży Wiejskiej „Wici” i działaczka Sekcji Kobiet przy tym Związku oraz organizatorka i działaczka Sekcji Kobiet przy Stronnictwie Ludowym. Zachęciła ona do pracy samokształceniowej bliskie sobie koleżanki między innymi Barbarę Matusową i Marię Sendorkową (obecnie Wolnowa). Z czasem w tym zespole samokształceniowym zadzierzgnęło się koleżeństwo, a nawet przyjaźń, które trwały i pomagały w pracy konspiracyjnej przez całą okupację.
Pomocą w różnych pracach kierownictwa wojewódzkiego Ludowego Związku Kobiet, a szczególnie na odcinku prasy, łączności i opieki społecznej służyła w Krakowie komórka miejska do której wchodziła między innymi Maria Wolnowa. Pełniła ona zresztą funkcję przewodniczącej koła miejskiego LZK w Krakowie.
Kierownictwo wojewódzkiego LZK w Krakowie zdecydowało o wydawaniu własnego organu prasowego pt. „Wiadomości Kobiece”, przeznaczonego dla ogniw powiatowych, a częściowo i gminnych na terenie Małopolski. Do wiadomości pisała między innymi Marysia Sendorek podpisująca swój tekst jako „Mar”.
Bezpośrednią opiekę sanitarną nad żołnierzami Batalionów Chłopskich roztaczał Zielony Krzyż. W terenie, jednakże niejeden raz i w kierownictwie LZK w Krakowie, obok szkolenia i zdobywania zaopatrzenia sanitarnego, wypadało pełnić funkcję sióstr Zielonego Krzyża. Rannym Karolem Chmielnym, komendantem BCh z pow. Dębica, przywiezionym do Krakowa zajęły się M. Sendorkowa i Z. Leganówna, które przez szereg tygodni ukrywały go, pielęgnowały leczyły, żywiły i przywróciły do życia”.
Maria Wolna urodziła się 26 marca 1914 r. w Mohylewie nad Dnieprem zobacz. Nazwisko rodowe – Kazanowicz. Jest córką Marii z Koców Kazanowiczowej, żony artysty malarza Ignacego Pinkasa (1888 -1935).
Od 1920 r. mieszka w Krakowie. Przed II wojną światową studiowała geografię i geologię. Działała w ZHP. W czasie okupacji prowadziła tajną działalność w ramach tzw. „Służby Pomocniczej”. Należała też do Ludowego Związku Kobiet. LZK działał w ramach Stronnictwa Ludowego „Roch”. Prowadził działalność oświatową i gospodarczą. Był w dyspozycji Batalionów Chłopskich jako tzw. „Zielony Krzyż”.
Po wojnie należała do Polskiego Stronnictwa Ludowego Sekcji Kobiet. Podjęła pracę w zawodzie nauczycielskim. W 1949 r. uzyskała tytuł mgr. geografii. Od 1957 r. należy do drużyny instruktorek harcerskich „Kuźnia”.
Ostatnim jej miejscem pracy był Zespół Szkół Zawodowych w Krakowie przy ul. Podbrzezie 10. Pracowała tu jako bibliotekarka. Za pracę zawodową i społeczną została odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi, Złotą Odznaką Miasta Wrocławia, Złotą Odznaką Miłośników Wrocławia.
W czasie II wojny światowej i latach powojennych opiekowała się spuścizną artystyczną po ojczymie – artyście malarzu Ignacym Pinkasie. 14 marca 1996 r. przekazała w formie daru Muzeum Regionalnemu w Jaśle całą spuściznę artystyczną po Ignacym Pinkasie, tj. ok. 200 obrazów i szkiców olejnych, 2 teki litografii (Wilno i Kraków), ponad 500 rysunków oraz archiwalia (dokumenty i fotografie) dotyczące życia i działalności artysty. W latach następnych przekazywała dla jasielskiego muzeum dalsze obrazy Pinkasa, które zakupywała w antykwariatach. Dzięki temu Muzeum Regionalne w Jaśle posiada największą w Polsce kolekcję prac I. Pinkasa.
Rada Miejska Jasła na sesji w dniu 17 kwietnia 1997 r. nadała Marii Wolnej tytuł „Honorowego Obywatela Miasta Jasła”. Wnioskodawcą było Muzeum Regionalne w Jaśle. Wręczenie okolicznościowego medalu i dyplomu nastąpiło w jasielskim muzeum 19 kwietnia 1997 r. podczas otwarcia wystawy pt. „Malarstwo Ignacego Pinkasa z daru Marii Wolnej”. Równocześnie wicewojewoda krośnieński odznaczył Marię Wolny odznaką „Zasłużony Działacz Kultury”. Otrzymała też specjalny adres od wojewody krośnieńskiego, a Stowarzyszenie Miłośników Jasła i Regionu Jasielskiego nadało jej tytuł „Członka Honorowego Stowarzyszenia”
Nota biograficzna otrzymana od
Wydziału Rozwoju Gospodarki
i Promocji Urzędu Miasta Jasła
Drobnych korekt dokonał autor stron