z dnia 27 stycznia 2005 r.
Wspomnienie w 2. rocznicę śmierci
Maria Wolna (1914-2003)
MARIA KALICIŃSKA, JANUSZ WOJTYCZA
Urodziła się 26 marca 1914 r. w Mohylewie n. Dnieprem, zobacz w rodzinie ziemiańskiej 
Sergiusza Kazanowicza (zmarł ok. 1917 roku), ziemianina, prezydenta miasta Mohylowa, prezesa Związku Ziemian, zaginionego w czasie rewolucji bolszewickiej, i Marii z d. Koc (1896-1961, primo voto Pinkasowej). Miała brata Władysława Sergiusza (1915- -1969, bibliotekarza i bibliofila, założyciela Biblioteki Naukowej „Książka na Śląsk” we Wrocławiu).
W 1918 r., po rewolucji bolszewickiej, uciekała wraz z matką i bratem z Wilna; ojciec, który schronił się w Petersburgu, nigdy się nie odnalazł. Następnie w roku 1920 wraz z matką i bratem przeniosła się do Krakowa. W roku 1924 r. ukończyła szkołę powszechną i rozpoczęła naukę w Państwowym Gimnazjum im. Królowej Wandy. W 1926 r. wstąpiła do 6. Krakowskiej Drużyny Harcerek im. M. Rodziewiczówny, prowadzonej przez Zofię Krókowską, gdzie w roku 1927 złożyła przyrzeczenie harcerskie, zdobyła stopień pionierki i od 1928 r. była zastępową. Uczestniczyła w wielu obozach, m.in. w Kasince Małej, Wiśniczu, Rabie Wyżnej, Frydmanie, a w 1932 r. należała do drużyny służbowej VII Światowej Konferencji Skautek na Buczu.
W 1932 r. zdała maturę i rozpoczęła studia w zakresie geografii i geologii na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kontynuowała pracę w harcerstwie, kończąc w sierpniu 1933 r. kurs drużynowych w Soli k. Żywca, po którym objęła funkcję drużynowej 1. Kolejowej Drużyny Harcerek.
W chwili wybuchu wojny miała absolutorium, nie zdążyła jednak ukończyć pracy magisterskiej. Ewakuowana wraz z mężem Andrzejem Sendorkiem, pilotem rezerwy, matką i nieletnią wychowanką dojechała do Lwowa, który po tygodniu opuściła i znalazła się w Otyni pod Kołomyją. W listopadzie 1939 r. przez granicę w Przemyślu wróciła do Krakowa. Po paru miesiącach otrzymała pracę za wyżywienie w sekcji charytatywnej dla wysiedlonych. W 1940 r. wprowadzona przez Barbarę Andrusikiewicz-Matusową ps. „Kwiatkowska”, wstąpiła do Ludowego Związku Kobiet, organizacji podziemnej wywodzącej się z ZMW „Wici”, związanej z Ruchem Ludowym (krypt. ROCH) i Batalionami Chłopskimi. Statutowo była to działalność nastawiona na oświatę kulturalną, gospodarczą i sanitarną kobiet wiejskich. W warunkach wojny Maria Sendorek, jak wszystkie działaczki LZK, pełniła funkcje łączniczki i sanitariuszki, organizowała konspiracyjne lokale. Powielała i przechowywała w swoim mieszkaniu, a także rozwoziła prasę podziemną. Wspólnie z Zofią Leganówną i Jerzym Wolnym przez szereg tygodni ukrywała rannego por. Karola Chmiela ps. „Grom”, komendanta powiatowego BCh z Dębicy.
Od 1940 r. do końca wojny pracowała w Radzie Głównej Opiekuńczej (RGO), którą to pracę w latach 1943-1945 łączyła z funkcją przedstawicielki PSL w Sekcji Społecznej Delegatury Rządu w Krakowie, działającej pod kierownictwem dr. Tadeusza Seweryna ps. „Socha”. W tej roli zbierała pieniądze na rzecz delegatury rządu i rozprowadzała zapomogi pieniężne delegatury oraz żywność dostarczaną przez chłopów z Ruchu Ludowego i gromadzoną w magazynach RGO wśród inteligencji krakowskiej, a zwłaszcza profesorów UJ i innych uczelni, oraz rodzin więźniów. Była przewodniczącą Koła Miejskiego LZK w Krakowie. Pisała artykuły do „Wiadomości Kobiecych” i „Żywii” pod pseudonimem „Mar” lub „Waligórska”. Z polecenia LZK prowadziła na wsi pogadanki pod pozorem propagowania higieny w ramach kursów Społem, na które Niemcy zezwalali. Równocześnie od końca 1940 r. pracowała w konspiracyjnej organizacji harcerek, zaangażowana przez Helenę Papińską (zam. Borowicką). Ukończyła kurs pielęgniarek, obejmujący również praktyki w szpitalu, prowadzony przez panią Antoniewiczową. W jej mieszkaniu wielokrotnie odbywały się zajęcia teoretyczne tego kursu. Po jego ukończeniu była kierowniczką punktu sanitarnego dzielnicy Stare Miasto, przygotowanego na wypadek oblężenia Krakowa. Zebrała środki opatrunkowe dla tego punktu.
18 stycznia 1945 r. weszła w skład powstałej z inicjatywy Jerzego Wolnego Straży Obywatelskiej, która przez kilka dni – do czasu przejęcia opieki nad zamkiem przez władze – stanowiła ochronę zbiorów wawelskich. W 1945 r. wstąpiła do PSL, będąc od wyzwolenia do 1947 r. przewodniczącą grodzkiej Sekcji Kobiet przy PSL. W 1946 r. kandydowała na posła do Sejmu Ustawodawczego z listy PSL w okręgu nr 46 (Kraków – miasto i powiat) oznaczonej nr. 4. Wyniki wyborów zostały sfałszowane, a samo kandydowanie z tej listy było aktem odwagi. W roku 1947 wystąpiła z PSL. Miała możliwość wyjazdu na Zachód, gdzie pozostał jej mąż Andrzej Sendorek, członek sztabu Lotnictwa Polskiego w Anglii, jednak nie uczyniła tego z powodu konieczności opieki nad chorą matką.
W roku 1949 r. uzyskała na UJ magisterium z geografii, a następnie ukończyła kurs bibliotekarzy szkolnych w Jarocinie. Początkowo pracowała jako nauczycielka geografii i biologii, a od 1955 r. jako bibliotekarka w VIII Liceum Ogólnokształcącym w Krakowie i po jego rozwiązaniu do emerytury w 1973 r. w Zespole Szkół Zawodowych. Przez pewien czas była także instruktorką biblioteczną dla szkół z ramienia Ogniska Metodycznego. W 1930 r. ukończyła kurs języka esperanto zorganizowany przez Komendę Chorągwi Harcerek, w roku 1935/36 – I kurs przewodników po Krakowie przy UJ, w 1948 r. – roczny kurs słowianoznawstwa przy UJ, a w 1973 r. kurs z zakresu historii sztuki. Od 1957 r. do końca życia była członkiem niezależnej drużyny dawnych instruktorek Kuźnia. Dorobek plastyczny po ojczymie – artyście malarzu Ignacym Pinkasie (1988-1935, legionista) – przekazała miastu Jasłu, księgozbiór po bracie Władysławie Sergiuszu Kazanowiczu miastu Wrocławowi, a ze swojej skromnej emerytury do końca życia wspomagała Fundusz im. S. Pigonia, przeznaczony na stypendia dla studentów z małych miejscowości.
Zmarła 22 stycznia 2003 r. w Krakowie. Została pochowana na cmentarzu Rakowickim.
Była odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi, Odznaką „Zasłużony Działacz Kultury”, Odznaką „Zasłużony dla miasta Wrocławia”. Miała tytuł Honorowego Obywatela miasta Jasła.
W 1934 r. zawarła związek małżeński z Andrzejem Sendorkiem. Małżeństwo to z powodu niemożności powrotu męża do Polski zakończyło się rozwodem w 1948 r. Ponownie wyszła za mąż w roku 1950 za Jerzego Wolnego (1913-1988, dr. inż. chemika, prac. AGH, żołnierza kamp. wrześniowej i uczestnika konspiracji – ROCH i BCh).
Maria Kalicińska, Janusz Wojtyczka
GW Kraków nr 22, wydanie z dnia 27/01/2005, POŻEGNANIA, str. 9