Życiorys

cropped-pinkas_zdjecie_02.jpgIgnacy Pinkas (1888–1935), malarz, legionista. Urodził się 12 grudnia 1888 r. w Jaśle, w rodzinie pochodzenia czeskiego, był jednym z ośmiorga dzieci Macieja, urzędnika sądowego i Stefanii z Górzów. Uczęszczał do szkoły realnej w Jaśle, później jego zamiłowania do malarstwa i chęć kształcenia się w tym kierunku, niechętnie widziane przez rodziców, spowodowały, że Pinkas. opuścił dom rodzinny i zarabiając samodzielnie na życie (m. in. pracował w biurze kolejowym, był aktorem), uczył się malarstwa. Przez dwa i pół roku studiował w Akademii Sztuk Pięknych (ASP) w Krakowie w pracowni Stanisława Dębickiego i Jacka Malczewskiego (przypuszczalnie jako wolny słuchacz, gdyż nie jest wymieniony w spisach uczniów ASP).

W roku 1914 wstąpił do Legionów, gdzie służył w 1 pułku. artylerii I Brygady (w stopniu sierżanta) do kryzysu przysięgowego w r. 1917, potem w Polskim Korpusie Posiłkowym. W roku 1916 w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie odbyła się wystawa prac Pinkasa, na której pokazano wiele obrazków i szkiców obrazujących życie żołnierskie w Legionach, okopy, ziemianki, konie u wodopoju, ruiny i zniszczenia wojenne (większość tych obrazów zakupił hr. Jerzy Mycielski; niektóre z jego zbiorami przeszły w r. 1929 na własność Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu).

W lutym 1918, po rozwiązaniu Korpusu Posiłkowego, Pinkas. był internowany w Witkowicach koło Krakowa. W roku 1919, jako rysownik i malarz towarzyszył dywizji gen. Lucjana Żeligowskiego do Wilna. Tam poznał swą przyszłą żonę Marię z Koców, żonę rosyjskiego ziemianina Iljicza Kazanowicza, która schroniła się z dziećmi przed rewolucją w Wilnie. Zafascynowany architekturą tego miasta Pinkas namalował cykl widoków Wilna i jego zabytków, ulic, zaułków, scenek i typów rodzajowych, a także pejzaży z Wileńszczyzny: Werk, Jerozolimki, Wilejki, Pospieszki i Trok.

W r. 1919 odbyła się w Krakowie i Warszawie duża wystawa prac Ignacego Pinkasa zatytułowana «Wilno», na której wśród 102 obrazów znalazły się m. in.: Widok z zamku, Fragment z cmentarza, Katedra, Kościół Św. Anny, Cerkiew znamieńska, Ostra Brama, Klasztor Bazylianów, Zaułek Kazimierzowski, Z dzielnicy żydowskiej, Dorożkarz, Dziad, Robotnik, Żebrak, oraz pejzaże: Przystań w Werkach, Nad brzegiem Wilji, Sosny, Bór, Zamek Kiejstuta w Trokach, Jeziora trockie.

W roku. 1920 Pinkas. powrócił do Krakowa, gdzie zamieszkał na stałe przy ul. Lubomirskich i objął dawną pracownię Piotra Nizińskiego (za namową Pinkasa do Krakowa przeniosła się też z dziećmi Maria Kazanowicz). Stąd wyjeżdżał w okolice Krakowa (np. do Myślenic) na plenery, a także do starych miast, które «portretował» w swych cyklach architektonicznych. W roku 1922 po pobycie na Helu powstały pejzaże morskie i widoki Gdańska, w latach 1924 – 1925 przebywał kilkakrotnie w Pradze, gdzie w r. 1926 odbyła się wystawa praskich prac Pinkasa; w kwietniu tego roku w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie zostały pokazane 44 obrazy z tego cyklu, m. in.: Motyw z Pragi, Letenska ulica, Z zamkowych schodów, Kościół św. Mikołaja, Plac Wacława, Ulica Nerudowa, Widok na Hradczany, Wieża mostu Karola, Kościół św. Wita. W tym czasie Pinkas. wszedł do zarządu nowo wybudowanego lokalu wystawowego Domu Sztuki we Lwowie i brał udział w jego pierwszej wystawie (grudzień 1926).

W roku. 1927, w związku z kilkumiesięcznym pobytem artysty w Warszawie, powstał cykl obrazów przedstawiających architekturę warszawską. Nakładem Tow. Szkoły Ludowej wyszła wówczas książeczka dla dzieci Konstantego Chmielowskiego zatytułowana „Katechizm małego obywatela”, do której Pinkas. wykonał ilustracje (Kraków, 1927). W roku 1928  był ponownie w Wilnie, malując tam obrazy; ich kolekcję zatytułowaną Wilno ofiarował w roku 1929 Józefowi Piłsudskiemu; obrazy te wisiały w gabinecie Marszałka w Belwederze. Przypuszczalnie w tym okresie (1928–30) Pinkas wyjechał do Sulejówka celem sportretowania Piłsudskiego, do czego jednak nie doszło, gdyż Piłsudski nie miał czasu na pozowanie. Pamiątką tego przedłużającego się pobytu artysty w domu Marszałka jest jego obraz Salon w Sulejówku (własność prywatna).

W roku. 1929 Pinkas wydał (w stu egzemplarzach) tekę autolitografii zatytułowaną Wilno poprzedzoną wstępem Mariana Morelowskiego. Pod koniec 1930 r. zaczął chorować na gruźlicę. W roku. 1931 przebywał dłużej w sanatorium w Bystrej na Śląsku, gdzie również malował pejzaże.

Owocem jego pobytu w r. 1933 w Jastarni były pejzaże morskie i wiele obrazków przedstawiających rybaków i ich pracę. W r. 1933 Ignacy Pinkas został członkiem zorganizowanej przy Związku Legionistów na Wawelu grupy artystów pod nazwą Sekcja Plastyków Związku Legionistów w Krakowie. Brał udział w Historycznej Wystawie Legionów Polskich tej Sekcji w r. 1934 w Muzeum Narodowym w Krakowie. W tym samym roku otrzymał nagrodę na I ogólnopolskim Salonie w Krakowie.

cropped-autoportret.jpg

Ważną pozycję w dorobku artystycznym Pinkasa zajmuje krajobraz i wspomniane już widoki miast, np. Pejzaż (1911, Muzeum Narodowe w Krakowie.), Pejzaż (1918, Muz. Narodowe w Warszawie), Motyw z Pragi – widok na Pragę z Letnej (1925, Muzeum Narodowe w Krakowie), Wejście na most Karola w Pradze (Muzeum Narodowe Warszawie), scenka rodzajowa Żydzi w chałatach na ulicy (1926, Muzeum Narodowe. w Warszawie), Vaclavske namesti (własność prywatna). Nie zabrakło też w dorobku artystycznym Ignacego Pinkasa widoków miasta, w którym stale mieszkał – Krakowa (np. Baszta pasamoników, Kościół Św. Marka w Krakowie, Domy na Kazimierzu – wszystkie własność prywatna). Pod koniec życia (w roku 1935) wyszła odbita w 100 egzemplarzach „Teka Kraków w dziesięciu autolitografiach barwnych Ignacego Pinkasa” przedstawiających charakterystyczne zabytki Krakowa; chory artysta nie zdołał zrobić już zapowiedzianych w tytule autolitografii barwnych i zostały wydane jako czarno-białe. Pinkas uprawiał także malarstwo portretowe: Portret starego mężczyzny 1915, Portret Józefa Piłsudskiego 1915, i dwa portrety męskie (Muzeum. Narodowe. w Warszawie), Portret M. Cyrus-Sobolewskiej, Portret Jana Kwiatkowskiego, Portret Olgi Marudzińskiej (Muzeum Narodowe w Krakowie).

Ignacy Pinkas zmarł w Krakowie 3 sierpnia 1935 i został pochowany na cmentarzu Rakowickim. Zobacz plan dojścia do grobowca artysty. Był odznaczony Krzyżem Walecznych.

Ignacy Pinkas był żonaty (ślub 11 IX 1928 w Wilnie) z Rosjanką pochodzenia polskiego Marią z Koców 1. v. Kazanowicz. Małżeństwo było bezdzietne; Pinkas wychowywał i opiekował się dwojgiem dzieci swej żony z pierwszego małżeństwa: Marią Kazanowicz (zamężną z Wolnów) i Sergiuszem Władysławem Kazanowiczem.

Obrazy Pinkasa znajdują się także w Muzeum Regionalnym w Jaśle i w Państwowych Zbiorach Sztuki na Wawelu (m. in. Portret artylerzysty T. Müllera.Widok wieży zegarowej Katedry na Wawelu). W roku 1974 odbyła się w Towarzystwie. Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie wystawa prac Ignacego Pinkasa..

Autoportret (olej., tempera na tekturze w Muzeum Narodowe w Warszawie), Autoportret (olej. na płótnie) i Autoportret (olej. na tekturze) w Muzeum Narodowym. w Krakowie Autoportret (1919, rysunek węglem, z żartobliwym ironicznym wierszykiem do krytyki, Własność Marii Wolnowej w Krakowie – obecnie w Muzeum Regionalnym w Jaśle.

Bibliografia ilustracji; Polska Bibliografia. Sztuki; Ignacy Pinkas 1888–1935, kwiecień 1974 TPSP w Krakowie (katalog wystawy); „Wilno”. Wystawa obrazów I. Pinkasa Kraków 1919, (katalog wystawy); Przewodnik nr XII Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie,  1926 r. kwiecień. Kolekcja prac Pinkasa; – Dienstl-Dąbrowa M., Śp. Ignacy Pinkas, „Światowid” 1935 nr 32 s. 20; Japołł M. A., Z pracowni malarskich, „Świat” 1921 nr 16 (fot. Autoportretu w pracowni i Autoportretu w kapeluszu i pelerynie); Kopera F., Dzieje malarstwa w Polsce, Kraków. 1929 III; Mitarski, Ignacy Pinkas „Tygodnik Ilustrowany” 1923 nr 21 s. 338–9; Polskie życie artystów. w l. 1915–39; Seweryn T., Sztuka Legionów, z powodu Historycznej wystawy Legionów Polskich w Krakowie 1934, „Sztuki Piękne” 1934 nr 9; Wilno I. Pinkasaa, „Światowid” 1929 nr 25; Z polskiej sztuki współczesnej, „Światowid” 1926 nr 38 (fot.); – Z wakacji artystów, „Czas” 1922 nr 194; – „Ilustrowany. Kurier. Codzienny.” 1935 nr z 5 X (fot.); „Rzeczpospolita” 1920 nr 196; – Informacje pasierbicy Ignacego Pinkasa Marii Wolnowej w Krakowie.

Róża Biernacka

http://ipsb.tymczasowylink.pl/index.php/a/ignacy-pinkas#, 7 listopada 2014 r. 19:47